Nekada su ovako izgledali manastiri u Srbiji – Manastir Lapušnja u opštini Boljevac
Gde se nalazi ?
Na deonici puta Paraćin – Zaječar, između Кrivog Vira i Lukova, među šumovitim brežuljcima ogranaka Rtnja, leže ruševine nekadašnjeg manastira Lapušnje, skrivene u jednoj uvali pored Lopušanskog potoka.
Ruševine manastirske crkve Sv. Nikole u poslednje vreme zaštićene su od daljeg propadanja. Do Lapušnje se iz pravca Zaječara stiže tako što se ispred sela Lukova napusti asfaltni drum i krene prema jugu kolskim putem što u blagom usponu preseca plodne njive.
Razdaljina od druma do manastira iznosi približno 3 km. Ne raspolažemo podacima o ktitorima ni o tačnom vremenu osnivanja manastira; prvi pomen, prema današnjem poznavanju stvari, potiče iz 1455. godine. Postojeću crkvu Sv. Nikole, okruženu ostacima drugih manastirskih zdanja, podigli su vojvoda Jovan Radul, gospodar ugrovlaških zemalja, i veliki parkalab župan Gergina 1500/1501. godine, a živopisana je zalaganjem kneza Bogoja i njegove porodice 1510. godine, o čemu saznajemo iz ktitorskog natpisa na zapadnom zidu naosa. Ime koje manastir nosi od davnina sačuvalo ce do naših dana y nazivu obližnjeg potesa Lopušnje. Selo pod tim imenom ne pominje ce ni u jednom pristupačnom turskom popisu iz XV—XVI veka — gde bi ce moglo očekivati, — a ne postoji ni danas. Geografske karte u razmeri 1:25.000 pružaju uvid y područje pod nazivom Lopušnje: to je potes što ce prostire od podnožja Vučje Glave prema severu, gde je omeđen vodama Male (ili Lozičke) reke i Velike reke, desne pritoke Crnog Timoka. Na zapadnoj strani međa mu je Ognjanov potok, a na istočnoj Lopušanski potok, desna pritoka Crnog Timoka. Sredinom zemljišta koje obuhvata toponim Lopušnje protiče Duboki potok. Toponim Кulajna, zabeležen na karti istočnije od Lopušanskog potoka (a ne pored njega) sa znakom za ruševine, nesumnjivo ce odnosi na Lapušnju.
Na nekim starijim kartama pojas zemljišta s leve strane Lopušanskog potoka označen je kao Lapušansko
brdo (kota 404), a ruševine Lapušnje topografskim znakom uz koji piše: Rujina, Lapuš. crkva.2 U starijoj literaturi za manastir sa crkvom Sv. Nikole češći je naziv Lopušnja nego Lapušnja, ali ce nedoslednost y prenošenju imena zapaža i na geografskim kartama (otuda: Lopušanski potok, Lapušansko brdo, Lapušanska crkva).
Arhitektura i živopis manastirske crkve
Crkva u Lapušnji ima trikonhonalnu osnovu, sa narteksom na zapadnoj i polukružnom oltarskom apsidom na istoku. Oltarski deo je podeljen na tri dela, kao i naos koji se sastoji od tri traveja nejednakih dimenzija. Nad srednjim od njih, uzdiže se osmostrana kupola, koja počiva na postolju kvadratne osnove. U njegovim uglovima se nalaze kamene rozete, koje ujedno predstavljaju i jedini arhitektonski ukras crkve. Bočne apside su spolja petostrane, a uz južni zid crkve je prizidana manja kapela.
Freskoslikarstvo crkve je očuvano veoma loše i izbledelo je, pošto je crkva u viševekovnom periodu bila razrušena. Na ktitorskoj kompoziciji, smeštenoj na spoju severnog i zapadnog zida naosa, prikazani su Radul i Gergina, kao i knez Bogoje sa suprugom Marom i decom. Raspoznaju se još freske svetih ratnika, arhijereja, zatim kompozicije Velikih praznika i liturgijske tematike, dok su u kupoli uočljivi biblijski proroci i jevanđelisti.
Lokacija na Google Mapi